Jild 2 № 3 (2024): Sport ilm-fanining dolzarb muammolari

Ushbu maqolada yuqori malakali futbolchilarni tayyorlashda ixtisoslashtirilgan mashqlarning mashg‘ulotlar samaradorligi tezkor nazorat qilish natijalarining tahlili orqali ko‘rib chiqiladi. O‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, yuklamaning maxsus mashg‘ulot ta’siri (MMT) haqidagi ma’lumotlar faqatgina ular asosida mashg‘ulot yuklamasini tezkor tartibga solish amalga oshirilgandagina samarali bo‘ladi.

Ushbu maqolada professional futbol jamoalarining yakkakurashlardagi samaradorlik ko‘rsatkichlarini qiyosiy tahlil qilishga bag‘ishlangan. Tadqiqot O‘zbekiston Superligasining 2024-yilgi 1-mavsumi doirasida jamoalarning hujumdagi, himoyadagi, havodagi va neytral to‘p uchun kurashlardagi statistik natijalarini o‘rganadi. Maqola yakkakurashlar samaradorligining umumiy natijalarga, o‘yin strategiyalariga va jamoaviy taktikaga ta’sirini baholashni maqsad qilgan.

Maqolada umumta’lim maktabidagi 7-10 yoshli bolalarni o‘rganish misolidan foydalanib, biz o‘ng va chap tomonlama vosita funksiyalarini bajarishda funksional asimmetriyaning namoyon bo‘lish darajasi va dinamikasini tavsiflovchi materiallarni tahlil qilamiz. Sinflarda maxsus maqsadli mashqlarni qo‘llash orqali 7 yoshli bolalarda o‘ng va chap tomonlama harakat funksiyalarini simmetrik rivojlantirish imkoniyatlari tahlil qilingan.

Maqolada jismoniy tarbiya va sport sohasida mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish jarayonida sport targʻibotiga alohida eʼtibor qaratish zarurligi, sport sohasi vakillarining ijtimoiy tarmoqlar bilan hamkorligida media-relizlar tayyorlash, ommaviy kommunikatsiyaning anʼanaviy janrlari oʻzgarishi oqibatida ijtimoiy tarmoqlar uchun media-reliz xususiyatlari koʻrib chiqilgan. Sport jurnalistikasida axborot manbai sifatida media-reliz uchun axborot sabablarining tipologiyasi keltirilgan.

Maqolada aholi oʻrtasida va ayniqsa yoshlar oʻrtasida basketbol sport turini  ommalashtirish, hamda aholining jismoniy tayyorgarligini, jismoniy rivojlanganligini rivojlantirishda, har tomonlama barkamol shaxs boʻlib ulgʻayishlarida basketbol sport turini  ahamiyati yoritilgan.

Mazkur maqolada yuqori malakali gandbolchilarning umumiy jismoniy tayyorgarlik bosqichida kuch sifatini aniqlash va tahlil qilish ishlari olib borilgan. Tadqiqotda  “SKIF” va “Xorazm” jamoalarning kuch sifatlari tahlil qilingan holda natijalar bir biriga taqqoslangan va amaliy tavsiyalar berilgan.

Ushbu maqolada yosh basketbolchi qizlarning jismoniy tayyorgarlik darajasi JTDSS (Jismoniy tayyorgarlik darajasi sport sinovlari) test majmuasi asosida baholandi. Olingan natijalar sportchilarning aksariyati belgilangan I daraja talablariga toʻliq javob bermasligini koʻrsatdi. Jumladan, 60 metrga yugurish, turgan joyidan uzunlikka sakrash, past turnikda tortilish, tennis toʻpini uloqtirish va argʻamchida sakrash sinovlari boʻyicha natijalar II va III daraja talablariga mos keldi. Yangi JTDSS meʼyorlari “Alpomish va Barchinoy” testlariga nisbatan ancha murakkab boʻlib, bu yosh sportchilar uchun jiddiy qiyinchilik tugʻdiradi. Shuning uchun sport maktablarida mashgʻulot jarayonini takomillashtirish, JTDSS talablariga mos tayyorgarlik tizimini yaratish va sportchilarning jismoniy tayyorgarlik dinamikasini muntazam kuzatib borish tavsiya etiladi.

Mazkur maqolada yuqori malakali gandbolchilarning musobaqa faoliyatiga amplua boʻyicha saralash va tayyorlash tizimi, musobaqalarda oʻyinchilarning sifat koʻrsatkichlarini aniqlash va maxsus testlar asosida texnik-taktik tayyorgarligini baholash hamda takomillashtirish vositalarini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish ishlari amalga oshirilgan.

Ushbu maqolada tadqiqotchilar tomonidan oʻtkazilgan tajriba natijalariga koʻra, boks sport turi boʻyicha Oʻzbekiston terma jamoasiga jalb qilingan 15-16 yoshli bokschi qizlarning maxsus jismoniy tayyorgarlik, jismoniy sifatlar, kuch, tezkorlik, chaqqonlik, egiluvchanlik, chidamlilik, koʻrsatkichlari tahlili muhokama etiladi.

Ushbu maqolada yosh bokschi qizlarni texnik-taktik tayyorgarligini takomillashtirish vazifalari, oʻquv mashq guruhi sportchi qizlari mashgʻulotlaridagi texnik janglari va ularni sport musobaqalarida yuqori natija koʻrsatishiga eʼtibor qaratilgan.

Ushbu maqolada sport faoliyatida malakali mutaxassislarni tayyorlashda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o‘rni va ahamiyati yoritib berilgan. Undan tashqari sportda raqamli qurilmalarni qo‘llashning ahamiyati haqida so‘z yuritilgan.

Ushbu maqolada Respublikamizda sog‘lom va har tomonlama yetuk avlodni tarbiyalash yo‘nalishida olib borilayotgan islohotlar, jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining sifatini yanada oshirish masalalari hamda yetuk olimlarning olib borgan ilmiy tadqiqot ishlari va jismoniy madaniyat haqidagi fikrlari tahlil qilingan.

Mazkur maqolada sport sohasida amaliy tadqiqotlarni oʻrganishning pedagogik shart-sharoitlari bayon etilgan. Shuningdek, sportchining musobaqaga umumiy psixologik tayyorgarligi, musobaqaga ishtirok etish imkoniyatlari, musobaqa jarayoniga tayyorlashning eʼtiborli jihatlari yoritib berilgan.

Mazkur maqolada gandbolchilarning amplua boʻyicha saralashda mashgʻulotlardagi psixologik holatlarini oʻz-oʻzini nazorat qilish maxsus kundalikdagi bir kunlik ish rejasini tuzgan holda subyektiv hamda obyektiv holatlarini tekshirilgan. Tadqiqotda gandbolchilarning amplua boʻyicha saralashda mashgʻulotlardagi psixologik holatlari maxsus jadval asosida nazorat qilingan va amaliy tavsiyalar berilgan.

Ushbu maqolada Sportchilarga xos psixik holatlar qoʻrquv, xavotir, hayajon, gʻazab, asabiylik, agressiya, affekt, vahima holatlarni izohlash va psixokorreksiyalashga qaratilgan maʼlumotlar keltirilib oʻtilgan.

Zamonaviy maktabgacha ta’lim bolalarning rivojlanishida muhim o‘rin tutib, ta’lim va sog‘lomlashtirish vazifalarini uyg‘unlashtiradi. Tizimning asosini shaxsiy yondashuv, o‘yin faoliyati, har tomonlama rivojlanish va interaktiv usullar tashkil etadi. Sog‘lomlashtirish ishlari jismoniy rivojlanish, muvozanatli ovqatlanish, chiniqish, kasalliklarning oldini olish va sog‘lom odatlarni shakllantirishni qamrab oladi. Bolalar salomatligini mustahkamlashga qaratilgan ota-onalar bilan hamkorlik muhim ahamiyatga ega. Shunday qilib, maktabgacha ta’lim nafaqat bilim beradi, balki sog‘lom turmush tarzi asoslarini ham yaratadi.

Ushbu maqola maktabgacha yoshdagi bolalarning  jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida sog‘lomlashtiruvchi mashqlaridan foydalanish orqali jismoniy harakat faolligini oshirish va qadi-qomati buzilishini oldini olishdan iborat.

Mazkur maqolada stol tennisi shugʻullanuvchi 7-8 yoshli tennischilarda turli statik holatlarda va vestibulokinetik rejimlarda muvozanat saqlash turgʻunligi boʻyicha oʻquv-mashgʻulot yili boshida qayd etilgan real (asl) koʻrsatkichlar statik va dinamik harakatlar koordinatsiyasini boshqaruvchi nerv markazlari (miyacha, oraliq miya, uzunchoq va orqa miya, kinetik va vestibulyar analizatorlari)ning integrativ funksiyasi yetarli darajada simmetrik tartibda muntazam shakllantirib borish lozimligi toʻgʻrisida bayon etilgan.

Maqolada Belarus Respublikasida kattalar qo‘shimcha ta’limining normativ-huquqiy tartibga solinishi, shuningdek, jismoniy tarbiya, sport va turizm sohasidagi rahbar xodimlar hamda mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha ta’lim dasturlarini tashkil etish va amalga oshirish tartibi batafsil yoritilgan.

Maqolada tibbiyot yoʻnalishidagi professional taʼlim  muassasalarida tahsil olayotgan oʻquvchi-qizlarni kasbiy faoliyatga jismoniy tayyorgarlik darajasini samarali oshirish boʻyicha taklif etilayotgan metodologiyani tashqi muhitning yuqori harorati sharoitida oʻtkazishni hisobga olgan holda qisqa muddatli tayyorgarlik jarayoni oʻrganildi.