Jild 1 № 4 (2023): Sport ilm-fanining dolzarb muammolari

Ушбу мақолада машғулотлар ва мусобақалар пайтида professional ўйинчилар танасида из елементларнинг мувозанатини сақлаш масалалари, ўтказилган тадқиқотлар натижалари асосида уни ўз вақтида тўлдириш зарурлиги муҳокама қилинади.

Ushbu maqolada yuqori malakali futbolchilarni tayyorlashda jismoniy faollikning bevosita mashg'ulot samarasini baholash uchun biokimyoviy nazorat masalalari ko‘rib chiqiladi. Operativ nazorat uchun ishonchli va aniq biokimyoviy testlar taklif qilingan.

Ушбу мақолада бугунги кунда Қозоғистон Республикасида компютер ўйинларининг (киберспорт) роли, шунингдек, спорт машғулотлари жараёнида спортчиларнинг психофизиологик хусусиятларига таъсирини тавсифловчи маълумотлар таҳлили натижалари баён этилган. Шунингдек, киберспорт билан шуғулланадиган спортчилар танасининг физиологик ҳолати кўрсаткичларини баҳолаш тўғрисида маълумотлар келтирилган.

Mazkur maqolada muallifning boshlang‘ich maktab yoshidagi bolalarga shaxmat o‘yinini o‘rgatish texnologiyasi asosida ularni intellektual rivojlantirish haqida ma’lumotlar berilgan.

Ushbu maqolada boks bo‘yicha O‘zbekiston Milliy terma jamoasi tarkibiga kiruvchi yosh bokschi qizlarning maxsus jismoniy tayyorgarligi ko‘rsatkichlarining rivojlanish darajasini aks ettiruvchi nazorat mashqlari natijalari, shu jumladan tadqiqot davomida kuzatilgan jismoniy sifat ko‘rsatkichlari natijalari ko‘rib chiqiladi.

Maqolada 15-16 yoshdagi futbolchilarning kuch va tezlik qobiliyatining rivojlanish darajasi tahlili natijalari ko‘rib chiqiladi. Shu jumladan 15-16 yoshdagi futbolchichilarda kuch va tezlik-kuch qobiliyatlari darajasi va o‘yin harakatlarini bajarish o‘rtasidagi bog‘liqlik o‘rganib chiqilgan. Ish natijalaridan futbol murabbiylari va mutaxassislari amaliy faoliyatida foydalanishlari mumkin.

Ушбу мақолада Фарғона шаҳаридаги умумий ўрта таълим мактабларида таҳсил олаётган 13-15 ёшли ўқувчи қизларининг жисмоний тайёргарликларини махсус математик–статистик усуллар ёрдамида педагогик ва илмий таҳлил қилиш ҳақида маълумотлар берилган.

Ushbu maqolada stol tennisida zarbalar aniqligini barqarorlashtirishda anaerob chidamlilikni erta yoshdan boshlab rivojlantirish, uni anaerob yuklamalar ta’sirida barqarorlashtirish zarurligi ochib berilgan. Shuningdek, zarbalar aniqligi anaerob yuklamalar ta’sirida yuzaga keladigan yurakning qisqarish va nafas olish chastotasiga bog‘liqligi bo‘yicha ma’lumotlar berilgan.

Ushbu maholada sportchilarni tayyorlashning ko‘p yillik tayyorgarlikni qurishda sportchilarni tanlash va ularni tayyorlashga yo‘naltirish xususiyatlari ko‘rib chiqiladi, ilmiy manbalarda keltirilgan tadqiqotlar natijalari umumlashtiriladi, shuningdek sportchilarni tanlash va yo‘naltirishning nazariy, uslubiy, toshkiliy va boshqaruv qoidalari va Olimpiya sport turlari tayyorlash jarayonida qo‘llash usullari keltirilgan.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq sport boʻyicha hakamlarning huquqiy maqomini aniqlashning dolzarb masalalari koʻrib chiqilgan. Sport hakamlarining huquq va majburiyatlarini huquq normalari bilan tartibga solishning eng munozarali masalalariga e’tibor qaratilgan. Maqolada amaldagi qonunchilik normalari va asosiy manbalar tahlili asosida hakamlar huquqiy maqomining sohaviy tegishliligi boʻyicha xulosalar chiqarilgan, shuningdek, hakamlar faoliyatini huquqiy tartibga solishni takomillashtirish boʻyicha takliflar bildirilgan.

 Ushbu maqolada xalqaro sport musobaqalari tushunchasi, ularni o‘tkazishga oid umumiy qoidalar, xalqaro sport musobaqalarining reglamentatsiyasi kabi masalalar muhokama qilinib, muvaffaqiyatli, samarali xalqaro sport tadbirini tashkil qilish uchun zarur harakatlar tartibi aniqlangan.

Ushbu maqolada boshlang‘ich o‘quv guruhida uch hatlab sakrovchilarning jismoniy tayyorgarligi darajasini aniqlash orqali o‘quv guruhlariga tanlash va yo‘naltirish samaradorligini oshirishga qaratilgan tadqiqot tahlili tasvirlangan.

Maqolada Olimpiya sport turi - konkur bo‘yicha chavandoz va otning texnik tayyorgarligining nazariy va uslubiy asoslari, shu jumladan sport juftligi uchun zarur bo‘lgan elementlarning aniq bajarilishi uchun zarur bo‘lgan yuqori darajadagi moslashuvchanlik, kuch va muvozanatga erishish uchun mashg‘ulotlarni tashkil etishga qaratilgan ilmiy-nazariy tadqiqotlar ochib berilgan.

Ushbu maqola yuqori sport natijalariga erishishda psixologik tayyorgarlik mavzusiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda sport faoliyatining psixologik xususiyatlari, sport motivlari va ularning namoyon bo‘lishi ko‘rib chiqilgan. Shuningdek, maqolada muvaffaqiyat motivlari, raqobatbardoshlikni shakllantirishning psixologik jihatlari, sport bilan faxrlanish hissi, o‘z-o‘zidan qoniqish, qat’iyatlilik, sportdagi harakatlarning intensivligi, yutuqlar bilan bog‘liq ehtiyojlar, sportda ichki va tashqi nazorat mexanizmlari batafsil tavsiflangan.

Mazkur maqolada paralimpiya sportiiiing jismoniy inikoiiiyati cheklangan va nogironligi bo4gan shaxslar uchun tutgan o‘rni va ahamiyati, shuningdek, paralimpiya sportida yuqori spoil yutuqlariga erishish muammolari ko‘rib chiqilgan. Shu bilan birga, dunyoda zamonaviy paralimpiya sportining shakllanish tarixi va istiqbollari, O'zbekistonda paralimpiya sportiiiing rivojlanishini davlat tomonidan qo‘llab-quwatlash masalalari muhokama qilinadi.

Maqolada O‘zbekiston Superligasi jamoalari futbolchilarining jismoniy tayyorgarligini o‘rganish natijalari, kompleks nazoratning turli jihatlari tahlili, mashg‘ulot jarayonini optimallashtirish va ularni talqin qilish bo‘yicha ma’lumotlar, shuningdek, yuqori malakali futbolchilarni tayyorlashni rejalashtirishni kompleks nazorat qilish va tuzatish usullari keltirilgan.

Maqolada boksdagi sportchilarning musobaqa faoliyatini tez, xolis va samarali baholay oladigan hakamlarni tayyorlash vositalari hamda usullariga oqilona yondashishni izlash va tanlash muammolari muhokama qilinadi

Ushbu maqolada zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda yuqori malakali futbolchilarning jismoniy tayyorgarligi darajasini boshqarish tizimi taqdim etilgan. Mashg'ulotlar va o'yinlar davomida yuqori malakali futbolchilarning motor harakatlari hajmi aniqlandi. Olingan natijalardan futbol mutaxassislari uchrashuvlar davomida foydalanishlari mumkinligi aniqlandi. Olingan natijalardan futbol mutaxassislari foydalanishi mumkin

Ushbu maqolada golbol sport mashg‘ulotlarida haftalik sikllarni qo‘llash orqali ko‘zi ojiz va zaif ko‘ruvchi shaxslarni jismoniy, texnik, taktik hamda musobaqa oldi tayyorgarlik vositalarini rejalashtirish hamda me’yorlash bo‘yicha amalga oshirilgan pedagogik tajriba muhokamasi hamda ularning natijalari keltirilgan.

Ushbu maqolada sport maktablari, Olimpiya zaxiralari ixtisoslashtirilgan bolalar va o‘smirlar sport maktablari, Respublika o‘smirlar sport oliy mahorati maktablaridagi “Kibersport” turi bo‘yicha o‘quv dasturidagi mavzular mazmuni yoritilgan.

Mazkur maqolada sportchilarni musobaqaga tayyorlashning psixologik xususiyatlari bayon etilgan. Shuningdek, sportchining musobaqaga umumiy psixologik tayyorgarligi, musobaqaga ishtirok etish imkoniyatlari, musobaqa jarayoniga tayyorlashning e’tiborli jihatlari yoritib berilgan.

Ушбу мақолада аёл боксчиларнинг машғулотдан олдин ва кейин қайд этилган психофизиологик кўрсаткичларнинг умумий силжишидаги қонуниятларига мувофиқ машғулот юкламаларига индивидуал типик реакцияларининг батафсил тавсифи берилган.

Maqolada ijtimoiy-gumanitar bilimlar sohasidagi kasbiy mahorat, o'z-o'zini takomillashtirish va shaxsiy o'zini o'zi rivojlantirish masalalariga bag'ishlangan tadqiqotlar tahlil qilinadi. Mualliflar bir qator tushunchalarni talqin qilishda qarama-qarshiliklarni aniqladilar, bu esa kasblar terminologiyasiga va kasbiy mahoratga ilmiy yondashuvlarni tizimli tahlil qilishni talab qildi. Tadqiqotning yangiligi kasbiylikni jismoniy tarbiya va sport sohasidagi mutaxassislarning hayot strategiyasini belgilovchi "ijtimoiy qadriyat" sifatida baholashdadir.

Tushuncha va atamalardagi o‘zgarishlarni tahlil qilishda tarixiy va mantiqiy-lingvistik usullardan foydalanildi. Xulosa qilinadiki, kasbiy strategiyalarni shakllantirish qisman sub'ekt tomonidan boshqariladi. Tahlil mutaxassisning hayotiy strategiyasini amalga oshirishga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlashga imkon berdi: jismoniy va ma'naviy salomatlik, oila farovonligi, kasbiy o'sish va kasb nufuzi. Hayotiy strategiyalar ijtimoiy-demografik va yosh xususiyatlariga bog'liqligi aniqlandi, bu ularni o'z-o'zini anglash va muvaffaqiyatga erishish yo'nalishlarini tanlash sifatida talqin qilish imkonini beradi.

Maqolada O‘zbekistonda ommaviy sport ishlarining milliy modelini yaratish masalalari, uni tarkibiy qurish qoidalari va metodologiyasi, shuningdek institutsional yaxlitlikka asoslangan tashkiliy va boshqaruv texnologik mexanizmlari muhokama qilinadi.

Tadqiqot ommaviy sportni tashkil yetish va uni boshqarishning ko‘p qirrali, tizimli ravishda o‘zaro bog‘liq uzluksiz jarayoni g‘oyasiga asoslangan bo‘lib, uning doirasida aholining barcha ijtimoiy qatlamlari, ayniqsa bolalar, o'smirlar va yoshlarning jismoniy tayyorgarligi va sog‘lig‘ini yaxshilashga, shu jumladan ularning kasalliklarining oldini olish va himoya qilish qaratilgan vazifalar va chora-tadbirlarga tegishli talablar qo‘yiladi.

Maqolada paralimpiya harakatini rivojlantirish borasida amalga oshirilayotgan vazifalar va soha uchun malakali mutaxassislar tayyorlash jarayoni tahlil qilingan. Tahlillar natijasida yurtimizda paralimpiya harakatini rivojlantirish uchun malakali mutaxassislar tayyorlash borasida ilmiy asoslangan taklif va tavsiyalar ishlab chiqish bo‘yicha ilmiy fikrlar keltirilgan.